به گزارش خبرنگار مهر، آیین های سوگواری سرور و سالار شهیدان در روزهای محرم در سراسر ایران زمین ساری و جاری است. سوگ و سروده هایی که از اعماق وجود عاشقان اباعبدالله(ع) در کوچه ها و خیابان های شهرها بروز و نمود دارد که بر خاسته از آداب سوگواری های کهن ایرانی است.
آداب و رسومی که نه تنها در ایران بلکه در دیگر ملت ها و سرزمین ها نفوذ پیدا کرده و امروز می توان گفت در اقصا نقاط عالم، بسیاری از مردمان در ایام عزای سالار شهیدان به شیوه ایرانیان سوگواری می کنند.
استاد میرجلال الدین کزازی، پژوهشگر و ادیب کرمانشاهی در این باره با بیانی شیوا و دلنشین گوشه ای از این نمادها و نشانه های سوگواره های ایران باستان را در عزاداری سرور و سالار شهیدان باز گو کرد.
کزازی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: نیاکان ما و ایرانیان روزگاران کهن هم به سوگ می پرداخته اند هم به سور، از این روی ما در فرهنگ ایرانی هم به جشن های پرشمار بر می خوریم که آیین شادمانی شمرده می شوند و هم به روزهای سوگ.
پیشینه کهن آیین سوگ سالار شهیدان در ایران باستان
وی ادامه داد: هرچند روزهای سوگ کم شمارتر از روزهای سور هستند اما پاره ای از آیین های سوگواری درازنای تاریخ باقی مانده اند، با دگرگونی هایی در ریخت و پیکره یا انگیزه و خاستگاه برگزاری آنها.
این استاد ادبیات کهن ایران ادامه داد: آیین سوگ سالار شهیدان که درود خدای بر او باد از این روی در ایران باستان پیشینه ای کهن دارد. پاره ای از نشانه ها و نمادها در سوگ سالار شهیدان بر می گردد به نماد ها و نشانه های باستانی در ایران زمین. از این روی می توان آیین های ایرانی سوگ سالار شهیدان را با سوگ سیاوش سنجید.
وی ادامه داد: ایرانیان در روزهایی از سال، مرگ درد انگیز و دریغ آمیز سیاوش را به سوگ می نشستند، بر بی گناهی او می گریستند، می موییدند، در کوی و برزن گروه گروه روان می شدند، ترانه های سوگ سر می دانند که پاره ای از این ترانه ها در آبشخورهای کهن مانند "تاریخ بخارا " برجای مانده است، زیرا در بخارا این آیین سوگ هنوز در سده های نخستین هجری روایی داشته است.
پنجه زرین در سوگواری سالار شهیدان نماد مهر ایران باستان
کزازی تصریح کرد: اگر نمونه ای دیگر بخواهم بیاورم آن نماد که ما در سوگ سالار شهیدان در میان دسته های مویان و نوحه گر و سوگوار می بینیم، پنجه زرین است که نمادی باستانی است، این پنجه نماد خورشید است و پرتو های آن، یا به گفته ای دیگر نماد مهر است.
وی خاطرنشان کرد: از همین رو است که در افسانه های ایرانی گه گاه می بینیم که در ستایش ماه رویی گفته می شود چهره او به پنجه آفتاب می مانست.
این استاد ادبیات دانشگاه های ایران افزود: این نماد به راستی پنجه آفتاب است، گردی این دست، خورشید را فرا یاد می آورد و پنج انگشت آن پرتوهای خورشید را، توگویی ایرانیان به این سان می خواسته اند سالار شهیدان را که نزد آنان بسیار گرامی بوده است و بی گناه به دست ستم گاران سیاه دل و دژخیمان دروغ آیین به خاک و خون فرو غلطیده است را به خورشیدی معرفی کنند که به خاک افتاده است اما فرو افتادن خورشید در خاک از توش و توان تابندگی در آن نمی تواند کاست.
کزازی ادامه داد: این خورشیدها بر خاک افتاده اند تا تیرگی و تباهی را از خاک بزدایند و مایه روشنی دل بشوند خاکیان را.
کتل، نماد سرو و سرسبزی بیگانه با پژمردگی است
این استاد ادبیات کهن پارسی با اشاره به نمونه های دیگری از نمادهای به جای مانده از آیین سوگواره های ایرانی در سوگ سالار شهیدان افزود: نمادی دیگر که ما همچنان در دسته های سوگوار در این روزگار نیز می بینیم کتل نامیده می شوند، "کتل" نمادی باستانی را فرا پیش ما می نهد، آن بخش بسیار بلند و شکوه مند کتل که همچنان زرین است از فلزی زرد ساخته شده است، آنکه در میانه است بلندترین است، آن دیگران که در کنار آن جای دارند و اندک اندک از آن کوتاه تر می شوند نماد سرو است.
وی ادامه داد: سروهایی که سر خم می کنند هنگامی که کتل به جنبش در می آید. سرو هم از کهن ترین نمادهای ایرانی است، سرو نماد سرسبزی جاودانه است، نماد شکفتن، بیگانه با پژمردگی است، می توان گفت که بی گناهانی در خاک و خون غلطیده مانند سالار شهیدان و سیاوش با خون خویش سرسبزی و شادابی و شکفتگی جاودانه را بر رویانیده اند. سروری را پرورده اند و بالانیده اند که سرو راستی و داد، آزادگی و مردانگی است.
وی در پایان خاطر نشان کرد: همچنان می توان نمادها و نشانه های دیگر را در آیین های سوگ ایرانی یافت و آنها را راز گشود و باز نمود که بسیارند و می توان در خصوص آنها سخن ها گفت.
